توضیحات
یادم تو را فراموش
راه حل هایی برای فراموش کاری های روزمره
نویسنده ژان پیر دانژان
مترجم مریم سونی
مجموعه زندگی بهتر
انتشارات شمعدونی
قیمت 33000 تومان
چاپ اول
دستگاه عابربانک از شما رمز می‌خواهد، اما رمزی که هر روز وارد می‌کردید را فراموش کرده‌اید؟ یادتان هست که به کسی تلفن بزنید، حتی چهره‌اش یادتان است، اما نامش را به خاطر نمی‌آورید! رستوران خوبی رفته بودید، حتی می دانید، حوالی کدام خیابان بوده است، اما نشانی‌اش را از یاد برده‌اید! چه اتفاقی افتاده است؟ سریع به خود می‌گویید نکند آلزایمر گرفته‌ام؟ اگر کمی پا به سن گذاشته باشید یا میانسال باشید به سرعت آن را به عوارض پیری ربط می‌دهید، اما خاطره‌ای لذت بخش از سفری که سی سال پیش داشته‌اید را با جزییات به یاد دارید. آیا دچار حواس‌پرتی شده اید؟ فرق حواس‌پرتی با فراموشی چیست؟آیا فراموشکاری و حواس‌پرتی ضعف یا نقضی هستند که باید برطرف شوند؟ آیا فراموشکاری‌های ما نشانِ تضعیف حافظه یا حتی بدتر از آن، ناشی از نوعی بیماری مغزی است؟ در این میان، نقش خستگی، مشغله زیاد و احساسات در بروز این فراموشی‌های جزئی که در زندگی روزمره ما رخ می‌دهند، چیست؟ آیا فراموش‌کردن تاریخ تولد نزدیکان یا رمز کارت بانکی نیز به همان معناست؟ شاید تعجب کنید اما باید بدانید که برخی از فراموشکاری‌ها برای انسان مفید است! آیا می‌دانید کدامیک از فراموشکاری‌ها برای ما مفید است؟ در چه شرایطی فراموشی نشانه بیماری تلقی میشود و برای پیشگیری یا سازگاری با آن باید چه اقداماتی انجام داد؟ چطور می‌توان حافظه پویا و فعالی داشت؟ آیا تقویت حافظه و جلوگیری از فراموشی در دوران پیری ممکن است؟ اینها موضوعاتی است که در کتاب «یادم تو را فراموش» به آنها می‌پردازیم.
جملات برگزیده کتاب
- حافظه کاری، حافظه کوتاه‌‌مدت است و اطلاعاتی که وارد آن میشود، بیشتر از 20 تا 30 ثانیه در آن باقی نمی‌ماند.
- در دفتر ثبت وقایع روزانه زندگی، فراموشی همچون سوپاپ اطمینانی برای ذخیره وقایع معمولی است. در واقع، اگر ذهن ما تمام وقایع معمولی زندگی روزانه را نگه دارد، بسیار شلوغ خواهد شد. در نتیجه، تنها وقایع چشمگیری که نشان‌دهنده تغییر مهمی در لا‌به‌لای روزمرگی‌ها باشند، ثبت می‌شوند.
- خواب یکی از عوامل مهم در تثبیت و حفظ خاطره است. تثبیت خاطره به کمک تکرار (یادگیری یک درس یا درک سخنرانی)، یا به‌سادگی، با استفاده مکرر این اطلاعات انجام میشود.
- آیا یادآوری خاطره کاملاً با آنچه ما تجربه و مشاهده کردیم یا آموخته‌ایم مطابقت دارد؟ پاسخ منفی است!
- با افزایش سن، فراحافظه کمی کند میشود که بیشتر به دلیل نبود اعتمادبه‌نفس است تا اختلال فیزیولوژیکی
- فراموشی بخشی از عملکرد طبیعی حافظه محسوب میشود. می‌توان گفت وجود فراموشی، حافظه را ارزشمندتر می‌کند.
- نوزاد زیر 8 ماه، در همان لحظه وجود اسباب‌بازی را فراموش می‌کند و به دنبال آن نمی‌گردد چرا که دیگر آن را به یاد نمی‌آورد. اما نوزاد بالای 8 ماه، خاطره آن را نگه می‌دارد و سعی می‌کند اسباب‌بازی‌اش را پیدا کند. وقتی با کودکتان بازی می‌کنید و از او می‌پرسید «پرنده کجا رفت؟»، بی‌آنکه بدانید آزمون پیاژه را انجام می‌دهید و حافظه‌اش را ارزیابی می‌کنید!
- می‌توان گفت که بین 20 تا 35 سالگی، حافظه و به‌خصوص حافظه رویدادی و حافظه کاری ما در کارآمدترین حالت ممکن قرار دارند و بیشترین خاطره‌های شخصی که به یاد می‌آوریم مربوط به این دوره است.
- می‌توان حتی بعد از سن بازنشستگی نیز در صورت داشتن دقت و انگیزه کافی، دانش خود را غنی کرد، حتی اگر یادگیری اسامی خاص یا اصوات ناآشنا مستلزم تلاش بیشتری نسبت به افراد جوان‌تر باشد.
- در حالی که اسامی افراد متعددی که به‌واسطه روابط اجتماعی و حرفه‌ای ملاقات می‌کنید به شکلی پراکنده و درهم در حافظه‌تان ثبت می‌شوند و بازخوانی آنها همیشه هم ممکن نیست. این استعاره تا حدی علمی، می‌گوید که گاهی اوقات نامی در میان اسامی دیگر پنهان میشود. به بیانی دقیق‌تر، اسم یا کلمه‌ای که فاقد بار عاطفی است و در بافتاری نسبتاً ضعیف قرار دارد، با ردپای ضعیفی نیز در حافظه ذخیره خواهد شد.
- اگر به خاطر سپردن نامی ناآشنا برایتان اهمیت دارد، می‌توانید با استفاده از شاخص‌های ویژه آن را در حافظه‌تان باارزش جلوه دهید. ارتباط دادن اسم با تصویری ذهنی نیز روشی رایج است. برای مثال، برای به خاطر سپردن نام آقای «پنسون[1]» می‌توانید به‌راحتی، تصویر پرنده زیبایی که در روزهای دل‌انگیز بهاری آواز شادی سر می‌دهد را به او نسبت دهید!
- استرس به مقدار کم، حکم محرک و به مقدار زیاد همچون مانعی برای حافظه است. بنابراین بعید است که رویدادی بی‌اهمیت خاطره‌ای به‌یادماندنی در ذهن به‌جا بگذارد.
- دلهره قبل از امتحان می‌تواند باعث تضعیف توانایی‌های شما شود و توانایی تنظیم حافظه کاری را به‌طور موقت غیرفعال کند. دلهره می‌تواند حتی این احساس را در شما ایجاد کند که همه‌چیز را فراموش کرده‌اید، انگار دسترسی شما به ذهن و حافظه‌تان مسدود شده باشد. در واقع، هر آنچه یاد گرفته‌اید در حافظه‌تان موجود است، اما دسترسی به آن امکان‌پذیر نیست.
- فراموشی رمز کارت بانکی که بسیار هم پرکاربرد است، بی‌شک آزاردهنده است؛ اما این اتفاق ناگوار می‌تواند برای هرکسی رخ بدهد که اغلب نشانه مشغله فکری زیاد است. مثلاً هنگامی که در صف صندوق منتظر هستید و به انبوه مسائلی که حافظه‌تان قادر به تفکیک آنها نیست فکر می‌کنید. حتی شاید در آن لحظه به تمامی توانایی‌هایتان شک می‌کنید که ناگهان صندوق‌دار از شما می‌خواهد رمزتان را وارد کنید و ناگهان به دنیای واقعی پرتاب می‌شوید و دیگر قادر به یادآوری فوری شماره چهار رقمی رمز نیستید.
- حافظه ما مجهز به دستگاه خودسانسوری برای پاک کردن هر چیزی است که ما را ناراحت می‌کند
- افزایش سن به‌هیچ‌وجه معادل اختلال‌های آشکار حافظه نیست. از طرفی هم شاهدیم که با رسیدن به 50 سالگی فراموشی بیش از پیش اتفاق می‌افتد، علت این فراموشی‌ها هم برخلاف نگرانی بیشتر افراد، بیماری‌های وخیم حافظه نیست
- معمولاً حافظه با افزایش سن، بیشتر اطلاعات مثبتی که یادآور خاطره لحظه‌های خوب است را انتخاب می‌کند. با افزایش سن، برای بسیاری تحمل حافظه، چالش‌برانگیز است.
- حافظه ما بسیار انعطاف‌پذیر است، هرچه بیشتر از آن استفاده کنیم، بیشتر توسعه می‌یابد و بر عکس! بنابراین نگران نباشید که زیاد از آن کار می‌کشید، زیرا حافظه می‌تواند همه انتظارهای شما را برآورده کند
- گوشه‌نشینی و انزوا، عواملی مضر برای حافظه هستند و در صورت نبود عامل محرک، حافظه تحلیل می‌رود.
- خوشبختانه نمی‌توان گفت افزایش سن، حتماً به بیماری آلزایمر منجر میشود؛ اما دست‌کم، عاملی مهم در بروز آن به شمار می‌آید. ما امروزه شاهد افزایش چشمگیر بیماری آلزایمر از 65 سالگی به بعد هستیم که این میزان هر 5 سال نیز دو برابر میشود.
- حمله ناگهانی فراموشی معمولاً بعد از 50 سالگی اتفاق می‌افتد و گاهی حتی در صورت احتمال عود مجدد، اما باز هم ممکن است فرد از ابتلا به فراموشی در امان باشد. بازیابی حافظه به‌صورت کاملاً طبیعی، یک قاعده است، البته به‌جز فراموشی کامل چندساعته بخشی از زندگی، مطمئن باشید که حمله ناگهانی فراموشی، نشانه‌ای برای اختلال جدی حافظه یا آسیب مغزی نیست.
- اگر فیلم «یکشنبه طولانی نامزدی[2]» را دیده باشید، حتماً شخصیت مانش را به یاد می‌آورید که پس از آسیب‌دیدگی در جنگ جهانی اول، حافظه خود را از دست می‌دهد. نامزدش، ماتیلدا، پس از جستجویی سرسختانه و باورنکردنی، او را در مرکز مراقبت‌های پس از جنگ می‌یابد.
- ملاقات آن دو بسیار تأثربرانگیز بود، زیرا هرچند مانش از نظر جسمانی تغییری نکرده بود، اما مانند غریبه‌ها رفتار می‌کرد، رفتارش محبت‌آمیز بود اما صمیمیت گذشته را نداشت. فراموشی کامل گذشته باعث شده بود که او هویت خود را از دست بدهد و ذهنش به سرزمینی خالی از هر انسانی تبدیل شده بود که باید همه چیز را دوباره برایش بازگو می‌کردند.
- سرگی کورساکف، روانپزشک روسی، کلینیکی را در مسکو افتتاح کرد و در آن به درمان عواقب ناگوار الکل مشغول شد. دکتر کورساکف با انتشار رساله خود درباره اختلال شدید حافظه به‌دلیل مصرف بیش از حد الکل، شهرت پیدا کرد. در حقیقت او نخستین توصیف علمی را از فراموشی ارائه داد و نام خود را روی آن گذاشت، سندرم فراموشی کورساکف.
- سندرم کورساکف، مرحله نهایی اختلال حافظه را نشان می‌دهد که به دلیل مصرف متوالی الکل، پدیدار میشود. مصرف بیش از حد و منظم الکل می‌تواند منجر به بیماری‌هایی شود که منشأ آن سمی است. یعنی الکل موجب مسمومیت سلول‌های مغزی و همچنین کمبود شدید ویتامین B1 یا همان تیامین میشود. اما باید توجه داشت که مصرف مداوم الکل پیش از آنکه ضایعات مغزی سندرم کورساکف ظاهر شوند، روی حافظه اثر می‌گذارد. بنابراین هر فرد با مصرف افراطی الکل به‌تدریج به حافظه خود آسیب می‌رساند. این اختلال‌ها هم مانند عوارض سندرم کورساکف بیشتر به حافظه رویدادی و حافظه کاری مربوط می‌شوند. از سوی دیگر، هیچ آستانه‌ای در مصرف الکل وجود ندارد که با رعایت آن بتوان از خطر آسیب به حافظه جلوگیری کرد.
- فراموشی‌هایی که در قالب افسردگی ایجاد می‌شوند، ویژگی‌های خاص خود را دارند که به‌نوعی واکنش انتخاب‌شده خود آن‌هاست. در حقیقت، افراد افسرده گرایش بیشتری برای یادآوری خاطرات منفی نسبت به وقایع مثبت دارند.
- بیماری زوال عقل با اجسام لویی (DBL) نیز مانند آلزایمر که گاهی هم با آن اشتباه گرفته میشود، نوعی آسیب تخریب‌کننده عصب است. با این وجود بین این دو بیماری تفاوت‌هایی وجود دارد که به تشخیص آنها کمک می‌کند.
- واقعیت این است که برای تحریک و تقویت حافظه، بهتر است از دوران کودکی این کار را انجام می‌دادیم!
- وقتی در کلاس درس به صحبت‌های استاد گوش می‌دهید بهجای توجه به جزئیات کم‌اهمیت‌تر، مطالب کلیدی و مهم را جمع‌آوری کنید و به ذهن بسپارید. به این ترتیب بهتر است یادداشت‌برداری را تمرین کنید.
- یکی از اساتیدم در دانشکده پزشکی از روشی پرجنب‌وجوش برای حفظ توجه دانشجویان استفاده می‌کرد. او تقریباً هر هفت دقیقه یک بار، برای تأکید بر نکات آموزشی‌اش، داستانی کوتاه یا لطیفه‌ای تعریف می‌کرد
- برای درک بهتر یک متن، بهجای آنکه مطالعه و یادگیری آن را فقط به یک جلسه اختصاص دهیم، بهتر است زمان معادل آن را به جلسه‌های کوچکتری تقسیم کنیم. به این ترتیب، اگر دادهها را به چند بخش کوچک تقسیم کنیم و سپس یکی پس از دیگری با دقت بیشتری آنها را بخوانیم، در این صورت، فرآیند یادگیری برای ذهن بسیار آسانتر میشود.
- خواب نقش مهمی در تثبیت اطلاعات تازه دریافت‌شده دارد. ممکن است خودتان هم متوجه این موضوع شده باشید که در مقایسه با یادگیری مشابه در دیگر ساعات روز، آنچه شب‌ها پیش از خواب آموخته‌اید بهتر در حافظه‌تان می‌ماند.
- . در طول مراحل خواب عمیق، حافظه ما رویدادهای روزمره (حافظه اپیزودیک) و دانش عمومی (حافظه معنایی) را تثبیت می‌کند.
- اگر همسرتان به‌دلیل خروپف شما را سرزنش می‌کند یا هنگام خواب نگران نوع تنفستان است، حتماً به این مسئله توجه کنید. در نتیجه ممکن است متوجه شوید که به‌اندازه کافی خوابی آرام نداشته‌اید و همین مسئله موجب بروز خستگی در طول روز میشود.
- پژوهش‌ها نشان می‌دهند که تمرین‌های منظم ورزشی، حتی پیاده‌روی، رقص یا باغبانی، سرعت افول حافظه سالمندان را کاهش می‌دهد. تحرک و جنب‌وجوش به هر شکلی هم که باشد، راهکاری مناسب برای حفظ حافظه رویه‌ای، تقویت حرکات و توانایی است.
- آیا ماهی باعث تقویت حافظه می شود؟
- هیچ ماده غذایی نمی‌تواند بر وسعت حافظه ما بیفزاید! ماهی یک منبع سرشار از اسیدهای چرب اشباع‌نشده (عمدتاً امگا 3) است و به همین دلیل هم ارزش غذایی بالایی دارد. امگا 3 در ترکیب غشاء سلول عصبی نقش مهمی دارد و فقط در مواد غذایی یافت میشود. کمبود اسیدهای چرب امگا 3 باعث کاهش عملکرد سلول‌های مغزی میشود و همچنین روی ادراک حسی (بینایی و شنوایی) نیز تأثیر می‌گذارد. منابع اصلی امگا 3 عبارت‌اند از ماهی‌های چرب (ماهی آزاد، ساردین و ماهی ماکرو) و همچنین آجیل، روغن حاصل از دانه‌های روغنی و آجیل و کلزا که شاید کمتر شنیده باشید.
- کمبود شدید تیامین یا ویتامین B1 برای مغز فاجعه‌بار است. در نتیجه، این کمبود باعث میشود که به برخی مراکز حافظه، آسیب جبران‌ناپذیری وارد شود.
- پژوهش‌های جدید نشان می‌دهند که کافئین بر عملکرد شناختی و حافظه تأثیر به‌سزایی دارد. البته توجه داشته باشید که از خواص قهوه فقط به شرطی می‌توان بهره برد که به شیوه‌ای معقول مصرف شود، یعنی حدود یک تا چهار فنجان در روز.
- معروف‌ترین و مؤثرترین شیوه برای الگوهای یادآوری، شیوه تعیین محل است. این شیوه از زمان‌های بسیار دور شناخته شده است و به شما کمک می‌کند که بخش‌های مختلفی همچون اسامی اشیا، جمله‌ها یا حتی متن‌ها را حفظ کنید.
- ذخیره‌سازی حافظه ما بسیار زیاد است، اما فضای کاری آن محدود است. وقتی تعداد بسیار زیادی پرونده و کاغذ روی میز کار انباشته می‌شوند، در نتیجه کارایی آنها هم کاهش می‌یابد
- تصور کنید کمدی که چیزهای بسیاری در آن قرار دارد اما همه چیز کاملاً مرتب شده است، در این صورت راحت‌تر می‌توان وسایل را در آن پیدا کرد. بنابراین، سازمان‌دهی عادت‌های روزمره باعث میشود تا حافظه از جستجو‌های خسته‌کننده رها شود و روی فعالیت‌های مهمتر تمرکز کند.
- استرس مکرر می‌تواند منجر به فرسایش فردی (سندرم فرسودگی) شود، روی حافظه نیز تأثیر می‌گذارد، تقریباً شبیه چیزی که در افسردگی حاد مشاهده می‌کنیم.
- بنزودیازپین‌ها برای درمان اضطراب و بی‌خوابی استفاده می‌شوند. اغلب آنها با داروهای ضدافسردگی همراه هستند تا حملات اضطراب مرتبط با افسردگی را محدود کنند. این دارو ممکن است دو نوع عوارض جانبی دیگر نیز در حافظه ایجاد کند. اولین عارضه، کاهش توجه است.
- آزمایش‌‌های عصب روان‌شناختی نشان داده‌اند که اختلالات حافظه به‌دلیل مصرف بیش از حد الکل و با حساسیت فردی به‌صورت مخرب و با روندی آرام ایجاد میشود.
- اگر در خانواده‌تان فردی مبتلا به آلزایمر است، می‌توانید برای تحریک حافظه‌اش، بدون آنکه انتظار بهبودی داشته باشید، به او کمک کنید. به این ترتب که مرتب لحظاتی را فراهم کنید تا روند پس‌روی حافظه کندتر شود. شیوه‌های ساده اما بسیار مفیدی برای این کار وجود دارند. برای مثال، شما می‌توانید مدام عکس‌های خانوادگی‌تان را به او نشان دهید و فرزندان و نوه‌ها یا نزدیکانش را به او بشناسانید، سپس اسامی هر یک از آنها را از او بپرسید.
- وقتی یکی از نزدیکانمان را که مبتلا به بیماری آلزایمر است، همراهی می‌کنیم، باید تا حدودی صبور باشیم، هر چند از نظر انسانی محدودیت‌هایی نیز برای ما وجود دارد. هر چقدر هم با بیمار مهربان باشیم اما گاهی ممکن است رفتار او ما را از همراهی دلسرد کند.
- اگر مادر همسرتان با لبخند شیطنت‌آمیزی این کتاب را به شما هدیه می‌دهد، پس درباره وضعیت شناختی او مطمئن باشید و دیگر هیچ بهانه‌ای ندارید که تولدش را فراموش کنید!
یادداشت ناشر
زندگی مدرن، استفاده از تلفن های همراه هوشمند و رایانه سبب شده تا بیش از هر زمان دیگری به فناوری ها؛ محتاج و وابسته باشیم. تصور این که بخواهیم با دوستان و آشنایان تماس بگیریم، اما نگاهی به فهرست ذخیره تلفن همراه خود نیندازیم، تقریبا محال است. هر یک از ما انبوهی رمزعبور، برای ورود به سایت ها داریم که سعی کرده‌ایم یا در یک جایی این پسوردها را ذخیره کنیم و یا آنها را به طریقی حفظ کنیم. ما گاهی اوقات چیزهایی را که باید به یاد بیاوریم، فراموش می کنیم، این فراموشکاری به ویژه در زمان های حساس، باعث نگرانی و اضطراب ما می شود. به سرعت به فکر فرو می رویم که چرا فراموش کرده ایم؟ نکند دچار آلزایمر شده ایم؟ در هر سن و سالی که باشیم فراموشی یا فراموشکاری برای ما نگران کننده است. ما تفاوت میان فراموشی های روزمره را با بیماری های مرتبط به فراموشی نمی دانیم و مهمتر از همه نمی دانیم که گاهی اوقات فراموشی، یکی از بهترین راه حل ها و اقدامات برای تروماها و مشکلات روانی است. این کتاب بیش از هرچیز ما را با ساختار پیچیده مغز انسان آشنا می کند. حواس پرتی یا فراموشکاری های روزمره را توضیح می دهد. عملکردهای مختلف حافظه را تشریح می‌کند. آزمون ها و تست های مفیدی برای بررسی حافظه ارائه می‌دهد و شما می توانید عملکرد حافظه خودتان را بدون نیاز به پزشک بررسی کنید. سپس بخش هایی بسیار کاربردی از کتاب نکاتی، در مورد تقویت حافظه، جلوگیری از فراموشی زودرس و ترفندهایی برای بهبود حافظه ارائه می دهد. این کتاب می تواند برای بسیاری از کسانی که نگران عملکرد حافظه خود هستند، مفید باشد. همچنین می تواند برای همه کسانی که دوست دارند حافظه قوی تر و بهتری داشته باشند، بسیار مفید است.
مصطفی قوانلو قاجار
مدیر مسئول انتشارات شمعدونی
[1] Pinson در زبان فرانسوی به پرنده سهره جنگلی گفته میشود.
نقد و بررسی‌ها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.